Het project kent nog steeds geen zekerheid omtrent budget, ontwerp en planning. Op dit moment staat de bouw van Pallas even stil. Er is (opnieuw) een verbeterd ontwerp nodig en er is veel gedoe rond partijen die de gebouwen en reactor moeten gaan realiseren. Ook de financiering gaat via hindernissen. De business case is nog steeds geheim maar uit wat we weten is deze volstrekt onduidelijk: welke isotopen zullen worden gemaakt, is daar nog geld mee te verdienen als de reactor eindelijk klaar is (ná 2032!), hoe ver is de concurrentie dan en wat is het daadwerkelijke nut voor de maatschappij en de medische sector.

De natuur in de Pettemerduinen wordt nu al met geweld vernietigd door het aanleggen van bouwputten, keerwanden, toegangswegen en er is sprake van enorme stikstofbelasting. Niet te vergeten: er lopen ook nog rechtszaken. Op 10 september is de zitting bij de Raad van State over beroepschriften van onze vereniging, Duinbehoud, Het Zijper Landschap en Greenpeace//LAKA.

De kosten voor realisatie zijn na de eerste begroting in 2015 meer dan verviervoudigd en lopen op naar 2,5 miljard, “still counting”. Een dergelijk project zou normaliter allang gestopt zijn, niemand zou daar nog geld in willen steken, maar men gaat onverdroten door en financiering wordt onbeperkt door het ministerie van Volksgezondheid verstrekt uit duistere potjes terwijl belangrijke posten voor o.a. onderwijs en medische sector worden gekort omdat er geen geld is. Terugverdientijd wordt nu ingeschat op 35 jaar, met grote onzekerheden.

We gaan op een aantal zaken nader in: ontwerp, bouw, financiering en concurrentie.

Ontwerp

Het traject om het detailontwerp van de reactor op te stellen en goedgekeurd te krijgen kende en kent vele hobbels. Zoals je zou kunnen verwachten is het in zee gaan met een Argentijns bedrijf ver weg een onderneming op zich: INVAP heeft een gelijksoortige reactor gerealiseerd in Australië, maar de Pallasreactor kent specifieke eisen en vereist een eigen gedetailleerd ontwerp. Ook moet je zeker weten of deze partij in staat is in de Nederlandse omstandigheden een specifieke reactor te ontwerpen en bouwen. Het is dan ook gebleken dat INVAP het ontwerp na de eerste versie opnieuw moest doen en zelfs op dit moment is het ontwerp nog niet gereed en goedgekeurd, er zijn weer aanpassingen nodig.

Bouw

De start van de bouw is er feitelijk: er zijn vergunningen verstrekt voor de bouwputten, toegangsweg en deze zijn al gerealiseerd, dus voordat ook de vergunningen rond zijn voor het reactorgebouw of de Kernergiewet. Hierover lopen nog beroepszaken bij de Raad van State. Er zou volgens lopende vergunningen niets onomkeerbaars mogen plaatsvinden, maar wij nodigen iedereen uit om eens te komen kijken. Dat wat nu al is gebeurd in het afgraven van de historische Zijper zeedijk, uitgraving en aanleg van de bouwputten en verdere aantastingen valt niet meer te herstellen.

De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport wil over de status van de bouw ingelicht worden:

“Informeren over wanneer en/of op welke wijze de Kamer wordt betrokken bij/geïnformeerd over het besluit van de minister ten aanzien van de start van de uitvoeringsfase van de Pallas-reactor. Alsmede een tijdlijn met alle toekomstige gebeurtenissen in de casus Pallas waarbij besluitvorming door de minister en/of Kamer (momenteel) is voorzien…

Hier is het wachten op.

Financiering

Recente informatie (gedateerd 13-6-2025) over de financiering komt uit het verantwoordingsrapport van de Algemene Rekenkamer over het ministerie van VWS, zie https://berthub.eu/tkconv/document.html?nummer=2025D27592

In dit rapport worden vragen over Pallas (nr 58 t/m 62) beantwoord en het is duidelijk dat hier mist wordt gecreëerd: er zijn geen harde maatregelen om de kosten te bewaken en/of te beperken. Quote:

“Er is geen absolute kostenlimiet voor het PALLAS-nieuwbouwprogramma, wel is een governancestructuur ingericht rondom NRG PALLAS en het PALLAS-nieuwbouwprogramma, waarvan ook het toezicht op de kwaliteit van de kostenramingen onderdeel uitmaakt.”

Concurrentie

De concurrentie voor Pallas is er wel degelijk. Shine is in de USA haar fabriek aan het afronden om via lineaire versnellers Lutetium 177 te produceren en een identieke productiefaciliteit zal in Veendam gevestigd worden. Deze in de toekomst steeds belangrijker wordende isotoop, essentieel voor de business case van Pallas, wordt overigens nu al door Shine geproduceerd in de USA, zij het nog op basis van reactortechnlogie.

Het feit dat dit nog niet in Europa gebeurt is gezien de vervaltijd van de isotoop geen probleem, die is lang genoeg om zonder noemenswaardig activiteitsverlies naar Europa getransporteerd te worden. Feitelijk is Pallas hiervoor al overbodig. Dit zal ook voor de andere isotoop MO-99 gaan gebeuren.

Het tijdelijk niet beschikbaar zijn van de reactor in Petten is steeds in de publiciteit als zeer groot probleem gepresenteerd, wetende dat de reactor jaarlijks al een aantal weken wordt stilgelegd voor onderhoud en wisseling van brandstof en dat de productie dan gewoon doorgaat in België of Polen.

Het is natuurlijk zo dat, als je het maar niet voor elkaar krijgt om een nieuwe reactor te bouwen en dit nog eens vele jaren gaat vergen, dat de concurrentie de markt over gaat nemen, dit staat Pallas ook te gebeuren.

Hoe gaat dit verder?

In dit verband bevelen wij van harte aan om het artikel in het NRC te lezen dat op 8 februari in deze krant is gepubliceerd. Wat wij lokaal niet voor elkaar kregen is nu landelijk wel gebeurd: een kritische kijk op Pallas, heel goed onderbouwd.

De lokale politiek heeft het realiseren van de nieuwe reactor steeds met gejuich begroet, het tegengeluid werd zoveel mogelijk onderdrukt.

Het werd rücksichtsloos voor waar aangenomen dat de oude reactor het mogelijk maakte tienduizenden mensen te behandelen tegen kanker terwijl dit helemaal niet het geval was. Het betrof alleen diagnose voor allerlei aandoeningen via isotoop MO-99, belangrijk genoeg, maar het betreft geen behandeling.

Pas later, en nog mondjesmaat, werd en wordt in de oude reactor een isotoop geproduceerd voor behandeling: Lutetium 177, die inmiddels ook door concurrent Shine wordt geproduceerd.

Voor diagnose is er een goed en zelfs beter alternatief: Pet-scanners die gebruik maken van cyclotron isotopen die lokaal in ziekenhuizen worden geproduceerd..

Ook uitbreiding van hoogwaardige werkgelegenheid was een veelgenoemd motief, maar dat is niet het geval als je hierop inzoomt.

Hoe het verder gaat?

Wie zal het zeggen. Er wordt niet gehandeld op rationele gronden, de Natura-2000-omgeving wordt aangetast, maar who cares, er wordt dus verder gebouwd met nog vele hindernissen en uitloop te gaan en met te verwachten grote kostenoverschrijdingen.