Dat medische isotopen belangrijk zijn wordt algemeen gedragen. Ook door de Vereniging Pettemerduinen. We moeten daarom zekerstellen dat deze isotopen in voldoende mate en op elk moment beschikbaar zijn. Er is één medische isotoop die boven de andere uitsteekt, namelijk molybdeen 99. Deze isotoop wordt grootschalig toegepast voor diagnoses. Het gaat om 30.000 diagnoses per dag, wereldwijd. Molybdeen 99 kan behalve in een reactor ook via andere methoden worden geproduceerd. Deze zijn volop in ontwikkeling en deels al in productie. Het gebeurt via technieken die geen gevaarlijk langlevend radioactief afval opleveren en aan het einde van de levensduur blijft er geen reactor over die tegen zeer hoge kosten ontmanteld moet worden door een toekomstige generatie.

Voor de goede orde, het gaat niet om een isotoop voor behandeling, het betreft alleen diagnose. NRG produceert naar zeggen ook andere isotopen, maar dit is beperkt en deze komen deels uit andere bronnen dan de reactor (Russische calutrons?). NRG is hier overigens zeer onduidelijk over, er wordt wellicht meer gesuggereerd dan er is.

Stagnatie van de vraag

Al decennialang is molydeen 99 de kurk waar de branche van medische isotopen op drijft. In veel behandelingen in de radiodiagnostiek wordt deze isotoop gebruikt. Het lijkt erop dat er aan deze ontwikkeling een einde gaat komen. Tot 2012 was de  prognose van het  Nuclear Energy Agency (NEA) van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) dat de vraag naar molybdeen flink zou blijven stijgen, maar in de zomer van 2012 moest NEA vaststellen dat de vraag in 2011 fors was gedaald. In maart 2016 maakte het bureau bekend dat de vraag sindsdien gelijk was gebleven.

OESO spreekt de verwachting uit dat de vraag naar molybdeen in de komende jaren weer zal gaan stijgen, maar veel minder dan in de periode voor 2012 werd gedacht. Nederlandse overheden en NRG houden vol dat de Pallas‐reactor noodzakelijk is om de productiecapaciteit van de huidige Hoge Flux Reactor (HFR) in Petten te vervangen. Maar de OESO/NEA meldt al enige jaren dat er sprake is van overcapaciteit. De verwachte groei van de vraag naar de belangrijkste isotoop die de nieuwe reactor Pallas moet gaan produceren heeft niet plaatsgevonden. Integendeel: de vraag is nu ongeveer gelijk aan 8 jaar geleden. De belangrijkste oorzaken daarvoor zijn de verschuivingen van SPECT- naar PET-diagnoses (PET gebruikt geen molybdeen), en van reactorisotopen naar versnellerisotopen.

Isotopenmarkt verandert structureel

Het huidige karakter van de markt gaat helemaal veranderen. Centrale aanvoer vanuit een handjevol reactoren gaat plaats maken voor decentrale productie met versnellers: cyclotrons en lineacs. In de VS en Canada is een netwerk van lineacs in ontwikkeling. Deze versnellers kunnen grote hoeveelheden isotopen produceren, goedkoper dan een reactor. De gevolgen van deze veranderingen zullen tegen het einde van dit decennium al merkbaar worden voor NRG. Het is geen vraag meer of de VS nog langer de tweede afnemer (na Europa) van NRG zal zijn van molybdeen, nee, de VS wordt binnen enkele jaren zelfvoorzienend en zelfs een concurrent voor Pallas.

Ondanks de mooie verkooppraatjes van NRG en Pallas, wordt haar concurrentiepositie op de wereldwijde isotopenmarkt in snel tempo steeds verder ondermijnd. Vooral door flinke uitbreiding van reactorcapaciteit elders in de wereld, maar ook door toenemend gebruik van versnellers en andere technieken die veel efficiënter, veiliger en goedkoper medische isotopen kunnen produceren.

Er is ook een verschuiving gaande naar andere isotopen, waarin met name Lutetium 177 wordt genoemd. Deze isotoop is veelbelovend en wordt met name toegepast in het behandelen van prostaatkanker. Er zit wel een luchtje aan: de behandelingen zijn peperduur en de farmaceutische industrie wil hier graag aan verdienen met een extreem hoge marge op de kostprijs. Gelukkig kan ook Lutetium 177 met andere technologie worden geproduceerd, Shine Medical is dit op dit moment mede aan het ontwikkelen.

Nieuwe productiemogelijkheden.

Daarnaast zijn er  volop plannen voor vervanging van bestaande reactoren of uitbreiding van hun levensduur. Veelal met andere typen reactoren waarin minder afval wordt geproduceerd, bijvoorbeeld de Candu-reactoren in Canada, die al volop produceren en de nieuw geplande reactor Myrrha in België.

De huidige prognose is dat zodra Pallas klaar is in 2026, er een overproductie van Molybdeen 99 is van driemaal de wereldwijde behoefte.  

Belangrijke voorbeelden van nieuwe technologie zijn:

• Shine Medical in de USA, die met een zogenaamde lineaire versneller in 2020 de helft van de Amerikaanse behoefte kan produceren.
• Hetzelfde geldt voor Northstar, die al Molybdeen produceert en in hun proces binnen 2 jaar geen reactor meer gebruikt en een belangrijk deel van de wereldproductie wil overnemen.
• In Canada produceert Triumph Molybdeen 99 via krachtige cyclotrons.
• Tenslotte hebben we het ASML-Lighthouseproces, waarvan nu de verwachting is dat in 2024 isotopenproductie kan worden gedraaid via lasertechnologie. Helaas is deze technologie door IRE in België overgenomen, de Nederlandse regering wilde haar geld er niet insteken, kans gemist.

Inmiddels is Shine Medical ook in beeld om de plaats van de Pallasreactor in te nemen. Dit zou ook prima passen in de Energy & Healthcampus die in Petten van de grond moet komen: veiliger productie, hoogwaardige technologische kennis, vrijwel geen nucleair afval en een minimale impact op ons mooie duigebied!